เพราะมนุษย์ไม่ควรตกอยู่ในชะตากรรมเช่นนี้
สิทธิพล ชูประจง
ในช่วงนี้มักได้เห็นข่าวหรือกระแสความเห็นในโลกออนไลน์ที่มีความเห็นต่อเรื่องความไม่ใช่คนไทยอย่างต่อเนื่องและเข้มข้น ยิ่งถ้าเป็น 2 ชาติหลักที่ถูกเพ่งเล็ง ตั้งข้อสงสัยจนถึงรังเกียจ มักพบในคนเมียนมา และกัมพูชา ในคนเมียนมามักถูกรังเกียจหรือมีท่าทีต่อว่าที่อยู่ในมิติเศรษฐกิจแรงงานและความมั่นคง ถ้าในส่วนของกัมพูชาก็จะเป็นทางด้านวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์
จากประสบการณ์ส่วนตัวที่ได้ทำงานคลุกคลีกับกลุ่มคนต่างชาติเหล่านี้ หลายครั้งคราวได้พบปัญหานี้ที่ออกมาเป็นการกระทำเป็นการปฏิบัติการที่ส่งผลต่อคนต่างชาติกลุ่มนี้ หลายครั้งแม้ไม่รุนแรงจนถึงชีวิต แต่มันส่งผลต่อชีวิตในทางลบอย่างแน่นอน
ในโรงพักแห่งหนึ่งในจังหวัดที่มีแรงงานเมียนมาเกือบจะมากที่สุดในประเทศไทย ผมได้รับการร้องขอจากญาติของแรงงานเมียนมาคนหนึ่งให้เข้ามาช่วยเหลือญาติของเขาที่กำลังถูกจับกุม ซึ่งญาติเขาถูกจับในข้อหาไม่มีบัตรแสดงตัวว่าเป็นแรงงาน 3 สัญชาติ (เมียนมา ลาว กัมพูชา) เมื่อผมมาถึงที่โรงพัก และเข้าไปในห้องที่แรงงานเมียนมาหลายคนมักเรียกกันติดปากว่าห้องเย็น ภาพแรกที่เห็นคือแรงงานเมียนมาคนนั้นถูกใส่กุญแจมือที่ข้อมือ 1 ข้างและกุญแจมืออีกหนึ่งข้างถูกล็อกติดไว้กับเสาโซฟาไม้
ผมเอ่ยทักทายตำรวจ พร้อมกับแนะนำตัวเองว่ามาจากที่ไหน หน่วยงานอะไร จุดประสงค์อะไรถึงต้องมาที่นี่ พร้อมกับคำถามตัวโต ๆ หน่อยที่ว่า ทำไมถึงใส่กุญแจมือเขาแบบนั้น ตำรวจเมื่อได้ยินทั้งคำทักทาย จนถึงคำถามนั้น ตำรวจหนึ่งนายจึงมีคำตอบออกมาว่า แรงงานคนนี้ถูกเชิญตัวมาสอบสวน เข้าทาง!!! ผมคิดในใจ และตอบโต้คำตอบของคุณตำรวจไปว่า ปกติถ้าเชิญตัวมาสอบสวนก็จะไม่มีการใส่กุญแจมืออย่างนี้ใช่หรือไม่ครับ ตำรวจในห้องเย็นมองหน้ากันไปมา พร้อมกับพยักหน้าคล้ายกับให้สัญญาณ แล้วตำรวจคนหนึ่งก็ทำการปลดล็อกกุญแจมือนั้นออกให้
หลังปลดกุญแจมือ ผมคุยกับทางคุณตำรวจต่อ “อยากอธิบายให้คุณตำรวจเข้าใจนะครับว่า คุณตำรวจเองก็รู้ว่า นายจ้างมักจะยึดบัตรประจำตัวของแรงงานไว้ และในบางรายแค่ถ่ายเอกสารไว้ให้แรงงานได้พกติดตัว ซึ่งในบางคนก็ทำหาย เปื่อยยุ่ยไปบ้าง และเอาเข้าจริงไอ้ใบถ่ายเอกสารมันก็ใช้แทนตัวจริงไม่ได้อยู่แล้วตามระเบียบกฎหมายใช่มั้ยครับ และคุณตำรวจก็คงจะรู้ว่าที่นายจ้างยึดเอกสารตัวจริงของแรงงานไว้เพื่อกลัวแรงงานเปลี่ยนย้ายงาน ซึ่งนายจ้างทำผิดกฎหมายอยู่ใช่มั้ยครับ ในเรื่องการยึดเอกสารของบุคคลอื่นไว้”
หลังสิ้นเสียงอธิบาย ตำรวจไม่ได้ตอบอะไรอื่น เขาทำเพียงพูดมาประโยคหนึ่งว่า “คุณมาช่วยพวกนี้ทำไม คุณไม่รู้เหรอว่ามันเคยมายึดเผาเรา (กรุงศรีอยุธยา)” ผมเงียบอึ้งกับข้อความดังกล่าวสักพักนึง และค่อย ๆ ตอบออกไป “เหตุการณ์มันผ่านมา 200 กว่าปีแล้วนะครับ ตอนนั้นเขา (แรงงานเมียนมา) ก็ยังไม่เกิดเลยนะครับ เขาไม่ได้ตีไม่ได้เผากรุงศรีฯ เลย ทำไมเขาต้องมารับผิดชอบอะไรด้วยเหรอครับ” คุณตำรวจเหมือนจะไม่ยอม ใส่ต่อมาอีกว่า “ก็มีคนอย่างพวกคุณให้ท้าย คนเมียนมาพวกนี้เลยเข้ามาในไทยและชอบทำผิดกฎหมายกัน”
ผมอึ้งอีกครั้งกับคำตอบของคุณตำรวจ ตั้งสติได้ผมจึงตอบไป “แต่คุณตำรวจไม่เห็นเหรอครับว่า ในห้องขังที่โรงพักเอง ในการรับแจ้งในบันทึกประจำวันของโรงพักเอง คนที่เป็นคนกระทำผิดส่วนใหญ่คือคนไทยแบบเรา ๆ ไม่ใช่เหรอครับคุณตำรวจ” คุณตำรวจไม่ตอบว่าอะไร ผมจึงร้องขอออกไปว่า “เดี๋ยวผมให้ญาติของแรงงานเมียนมาคนนี้มารับตัวเขากลับเลยนะครับคุณตำรวจ” คุณตำรวจไม่มีท่าทีปฏิเสธอะไร เพียงบอกว่า “มารับ ๆ ไป รีบ ๆ มารับไป” ผมกดโทรศัพท์บอกปลายสายให้มารับญาติของเขาได้แล้ว
ที่โรงพยาบาลเอกชนแห่งหนึ่งที่รับประกันสุขภาพของกลุ่มแรงงานต่างด้าว 3 สัญชาติ มีแรงงานเมียนมาหลายคนมากที่ตั้งครรภ์ตอนระหว่างทำงานอยู่ที่ไทย หลายคนฝากครรภ์กับรพ.ที่เขาเสียเงินค่าประกันสุขภาพของแรงงานต่างด้าวหมายเลข 00 ไว้ หลายคนยอมเสียเงินที่รพ.บางโรงที่เรียกเก็บเงินเพิ่มอีกต่างหากที่ต้องจ่ายตอนคลอดอีก 5,000-10,000 บาท เหตุผลที่โรงพยาบาลนั้น ๆ ให้กับแรงงานคือค่ารับประกันการคลอดอย่างปลอดภัย
หลายครอบครัวคนเมียนมาต้องวิ่งเต้นหายืมเงิน จากนายหน้าบ้าง เอาเงินเก็บตัวเองมาใช้บ้าง ในคนที่หายืมจากนายหน้า หลังจากคลอดเงินดอกเงินต้น สร้างความปั่นป่วนให้กับหลายครอบครัวอย่างมาก น้ำตาของพวกเขาไหลให้เห็นอยู่บ่อยครั้ง เมื่อเขามาปรึกษาหารือด้วย ผมมักยืนยันไปว่า พวกเขาไม่จำเป็นต้องจ่ายเพิ่มอีกใด ๆ เพื่อให้ได้รับการดูแลการคลอดลูกพวกเขาให้ปลอดภัย เพราะมันคือ 1 เงื่อนไขในสิ่งที่บริการทางสุขภาพของกระทรวงสาธารณสุขต้องทำให้อยู่ในมาตรฐานเดียวกันทั้งประเทศ
บางคนผมได้ให้ข้อมูลไปในตอนที่พวกเขากำลังหาเงินก้อนนั้นอยู่ บางคนเสียเงินนั้นไปแล้ว ผมลั่นกับตัวเองไว้ว่า “มันหลอกหาเงินกันชัด ๆ จากความจำนนจำยอมที่ต้องการให้ลูกและเมียของเขาปลอดภัยที่สุดในตอนคลอด” ผมเริ่มทำการจัดประชุมร่วมกัน ทั้งแรงงาน โรงพยาบาล และกระทรวงสาธารณสุข หลังจากจัดประชุมครั้งนั้น ไอ้การเรียกส่วนเกินจากค่าคลอดได้หายไปอย่างไม่เคยเกิดขึ้น ผมเคยได้คุยกับคนเมียนมาหลายคนว่าทำไมเขาถึงไม่อยากกลับไปคลอดที่เมียนมา ทุกคนให้เหตุผลตรงกันว่า เขากลัวไม่รอดทั้งแม่ทั้งลูก
ขอแถมอีกหนึ่งเรื่อง เมื่อปลายปี 67 ผมข้ามไปฝั่งลาวตรงเชียงคาน จังหวัดเลย ระหว่างรอที่ตม.ลาว เจอแม่ลูกที่อยู่เกือบเวียงจันทน์ รอข้ามไปเยี่ยมผัวและพ่อของเขาที่โรงพยาบาลในจ.เลย ไม่ต้องถามให้มากความก็รู้ว่าทำไมเขาถึงเข้ามารับการรักษาที่ไทย หรือในในกรณีคนเมียนมามารักษาตัวหรือมาคลอดที่รพ.แม่สอด การต้องการอยู่รอด ได้มีชีวิตที่ดีกว่า มันนับเป็นพื้นฐานร่วมของความเป็นมนุษย์ มนุษย์ควรรู้สึกเข้าใจความร่วมกัน ถ้านับตัวเลขทรัพยากรที่เสียไปของประเทศไทยเพื่อสร้างความมั่นคงปลอดภัยให้กับสิ่งร่วมในความเป็นมนุษย์ด้วยกันนี้ มันไม่ควรถูกคิดว่าเป็นการเสียเปล่าเกินไปใช่หรือไม่
ในนามของความเป็นมนุษย์ เมื่อเราได้สำรวจตรวจตราความเป็นมนุษย์ของตัวเองอยู่บ้าง มันคงไม่ยากเย็นไม่ซับซ้อนเกินไปนักที่จะบอกว่า เพื่อจะให้เราคงฐานะที่เป็นอยู่อย่างมนุษย์นั้น เราควรมีอะไร ควรเข้าถึงสิ่งไหน ไม่ควรได้รับอะไร พร้อมกับเข้าใจว่าเส้นแบ่งประเทศ มันคือ เส้นแบ่งความเป็นพลเมืองของรัฐเพียงเท่านั้น แต่ความเป็นมนุษย์มันใช้เส้นแบ่งแบบเดียวกันนั้นไม่ได้ มนุษย์คือมนุษย์ มนุษย์ที่ใช้ภาษาคนละภาษา นั้นก็คือมนุษย์ มนุษย์ผิวสีแทนหรือดำ ขาว นั้นก็คือมนุษย์ การลงทุนไปเพื่อให้ได้มาซึ่งผลประกอบการ คือรากฐานและการแพร่กระจายของความคิดเชิงมนุษยธรรม และสิทธิมนุษยชนในสังคมไทยได้นั้น มันคงพอจะจัดได้ว่าเป็นความคุ้มค่าอีกรูปแบบหนึ่งของการลงทุนด้วยเม็ดเงิน ที่ไม่ใช่ความหมกมุ่นต่อผลตอบแทนที่ต้องเป็นเม็ดเงินแต่เพียงถ่ายเดียวเท่านั้น มันไม่ได้เลยหรอกหรือ
เราจะขีดเส้นแบ่งเขตชัดเจนขนาดไหนก็ขีดแบ่งไป แต่ในความเป็นมนุษย์ พรมแดนความเป็นมนุษย์มันควรกว้างขวางความครอบคลุมไปทั้งโลก และเป็นพรมแดนที่ชัดเจนที่สุดเพื่อให้รู้ว่า ความเป็นมนุษย์พรมแดนของมันนั้นคือโลกกลม ๆ ทั้งใบนี่เอง
Author
Photographer
