ประเทศเต็มไปด้วยคำตอบอันปราศจากคำถาม
วีรพร นิติประภา
ปกติเป็นคนชอบเดิน ตั้งแต่เด็กถ้าไม่มีอะไรทำก็หาที่เดินเทิ่ง ๆ เรื่อยเปื่อย กินนั่นกินนี่…ชอบเดินกินซึ่งสมัยก่อนถือเป็นเรื่องไม่เหมาะสมด้วย กินไปก็ดูโน่นดูนี่ดูผู้คนไป ซึ่งก็มักเป็นในย่านเมืองน่าสนใจหน่อย อย่างเยาวราช พาหุรัด บางลำพู ถึงจะเป็นย่านค้าขายแต่ก็ไม่ได้ซื้อหาอะไรนักนอกจากของกิน สมัยก่อนอาหารจะขายและหาได้ที่ย่านเฉพาะประจำของมันเท่านั้น อย่างมันเชื่อมพาหุรัด ลูกชิ้นปิ้งข้าวสาร กล้วยหักมุกย่างบางลำพู
จนมาทีหลัง…ไม่กี่ปีมานี้เองถึงได้มีวัฒนธรรม ’เดินเมือง’ เกิดขึ้น ทำให้มีโอกาสได้เดินผ่านจุดต่าง ๆ ของกรุงเทพฯ กับวิทยากร ซึ่งเป็นอาจารย์ ผู้เชี่ยวชาญพื้นที่ด้านต่าง ๆ …สังคม ประวัติศาสตร์ การค้า ผู้ซึ่งจะพาเราผ่านพื้นที่ไปพร้อมกับเรื่องราว ตรงนี้มีอะไร ผู้คนเป็นใครกันบ้าง เมื่อนานมาแล้วเคยเกิดอะไรขึ้นที่นี่ตรงจุดนี้ …เรื่องราวประวัติศาสตร์ใหญ่ ๆ ไปจนถึงเรื่องเล่าของสามัญชน
การเดินเมืองช่วยให้เราเห็นลึกลงไปในพื้นที่ ได้เห็นหลายสิ่งที่ไม่ถูกเห็น ได้เห็นผู้คนที่มีชีวิตโลดแล่นในนั้น ซึ่งเป็นชีวิตชีวาและจิตวิญญานที่ซ่อนพรางของเมือง ของจุดในแผนที่ที่เราผ่านนับครั้งไม่ถ้วนและไม่เคยรู้สึกเลยว่ามีอะไรแตกต่างจากที่อื่น ๆ
การมองเห็นรหัสพันธุกรรมของเมือง …คือการเห็นรหัสพันธุกรรมของตัวตนของผู้คน
“คุณไม่รู้จัก คุณก็ไม่รัก คุณไม่รักคุณก็จะไม่ปกป้องรักษาหรือพัฒนามัน” คุณบัญชร วิเชียรศรี ผู้ซึ่งพาเดินเมืองหาดใหญ่เล่าถึงการกลายมาเป็น ’นักเดินเมือง’ ของเขา จนจบการเดินหลายชั่วโมงต่อมาถึงทราบว่าแกเป็นนักจัดรายการวิทยุ เจ้าของสมญานาม ’โอเลี้ยงเสียงหล่อ’ ไม่กล้าละลาบละล้วงถามว่า ทำไมโอเลี้ยง แต่ที่แน่ ๆ แกมีเสียงทุ้มนุ่มนวลชวนฟัง กับมีวิธีการเล่าลื่นไหลไม่สะดุด และยังมีความรู้ลึกซึ้งถึงความหาดใหญ่มาก หนนี้จึงเป็นการได้เดินเมืองกับคนรักเมืองรู้จักเมืองครั้งแรก
และมันก็เปลี่ยนแปลงภาพเมืองที่มีไปในเวลาไม่กี่ชั่วโมง
เราพบกันที่ตลาดหลังโรงแรมฟลอริดาบนถนนนิพัทธ์ภักดี ตลาดนี้เป็นตลาดใหม่เพิ่งเปิดมาได้ไม่กี่ปี เป็นย่านอาหารของกินมื้อเย็นแบบกลับบ้านกินไม่มีที่นั่งของคนรายได้น้อยถึงปานกลางของเมืองหาดใหญ่ …คนทำงาน นักเรียน นักศึกษา ดูจากอาหารที่ขายตามร้านรวงจะเห็นว่าเป็นอาหารสมัยใหม่ คือไม่ใช่อาหารดั้งเดิมของพื้นที่หรือที่ไหน ๆ อย่างซูชิหน้าต่าง ๆ หรืออาหารแปรรูปอย่างไส้กรอก ปูอัด ลูกชิ้นทั้งปิ้งและนึ่งซึ่งแช่เอาไว้ในถาดน้ำจิ้มท่วมที่มีไฟอุ่นข้างใต้เอาไว้ตลอดเวลา แต่กระนั้นก็ยังต้องมีร้านขายอาหารบังคับแบบที่ไม่มีไม่ได้อย่างร้านขายโรตี ข้าวหมก และข้าวแกงถุงอยู่ให้เห็นร้านสองร้านอยู่ดี
เดินจากจุดนั้นมาไม่ไกลไปตามถนนเล็กที่มีทางเท้ากระท่อนกระแท่นจนเราต้องลงมาเดินบนหน้าถนนบ่อย ๆ เราก็มาถึงตลาดทุ่งเสา ความน่าสนใจของจุดนี้คือร้านขายอาหารรวมทั้งร้านขายเครื่องปรุงวัตถุดิบต่างถิ่น …อาหารเหนือ อาหารไทยใหญ่ อาหารอีสาน
จุดเริ่มต้นของตลาดนี้อยู่ถัดขึ้นไปไม่กี่สิบเมตร นั่นก็คือย่านธุรกิจบันเทิงเริงรมณีย์เก่าแก่ของเมือง
แต่โบราณมาหาดใหญ่ก็เป็นเมืองที่พ่อค้าคนจีนในมาเลเซียใช้เป็นที่พบปะกันมาตลอด ค้าที่ฝั่งตะวันออกและตะวันตกทางตอนใต้ของประเทศมีภูเขาสูงกั้นกลาง การนัดคุยเจรจาธุรกิจหรือพบปะสังสรรค์ที่หาดใหญ่ จึงง่ายและสะดวกกว่ามาก จนมาทีหลัง ๆ ก็เริ่มมีธุรกิจบันเทิงเกิดขึ้น ซึ่งทำให้ย่านเมืองนี้ของหาดใหญ่กลายเป็นย่านฟู่ฟ่าเต็มไปด้วยแสงสี คลับ บาร์ คาราโอเกะ อาบอบนวดขึ้นมาจากความนิยมของนักท่องเที่ยวมาเลเซียที่ข้ามเข้ามาหาความสำราญ ด้วยสถานเหล่านี้ไม่มีกฎหมายรองรับให้เปิดในประเทศนับถือมุสลิม
ช่วงบูมของสถานเริงรมย์นี่เองที่ดึงดูดสาวเหนือและไทใหญ่ให้เดินทางหนีความจนลงมาทำงานบริการ คับคั่งขนาดที่คุณบัญชรเล่าว่ามีรถโดยสารวิ่งหาดใหญ่-แม่สายกันวันละเที่ยวทุกวันเลยทีเดียว
แต่แล้วกาลก็ผันผ่าน สถานที่เที่ยวทางเพศเหล่านี้ก็กลายสิ่งไม่น่าสนใจอีกต่อไปสำหรับคนรุ่นใหม่ยุคอินเทอร์เน็ตในปัจจุบัน ย่านก็เริ่มซบเซาไปเงียบเหงา ตอนเราเดินผ่าน ถนนที่ครั้งหนึ่งเต็มไปด้วยบาร์เรียงรายมีสาวงามนั่งเสนอขายความรักชั่ววูบพลุกพล่านที่ว่าก็มีเหลือให้เห็น แต่ป้ายชื่อร้านยังติดคาเหนือประตูบางห้องแถว แค่พอสะกิดใจให้รำลึกอดีตบ้างราง ๆ ทั้งที่กิจการปิดไปนานแล้ว
ผู้คนที่ทำงานบริการหลายคนเปิดร้านอาหารขายกินกันเอง ตั้งแต่ตอนทุกอย่างยังเรืองรอง พอซบเซาก็ยังอยู่ที่นี่ต่อไม่ย้ายหนีไปไหน ซึ่งก็เป็นครรลองปกติของคนที่ย้ายถิ่นฐานไปทำงานต่างถิ่น …ที่นั่นจะกลายเป็นบ้าน เป็นรกราก เป็นที่ที่ทำให้ไม่อยากจากไปเริ่มต้นใหม่ที่อื่น จำนวนหนึ่งยังหันมาเปิดร้านขายอาหารอีสานด้วย เพื่อรองรับแรงงานจำนวนมากที่เดินทางลงมาทำงานในภาคการประมง ซึ่งครั้งหนึ่งก็เคยอู้ฟู้รุ่งเรืองไม่แพ้งานบริการ พอประมงซบตามไปอีก แรงงานเหล่านี้ก็หันไปทำงานในภาคการเกษตรแทน และเช่นกัน ตั้งรกรากย้ายสำมะโนลงมาเป็นคนหาดใหญ่ถาวร
จากตรงนั้นเดินเลยมาไม่ไกลก็มาถึงตลาดป.ณัฐพล ซึ่งเป็นตลาดของกินบนลานซีเมนต์กว้างที่สร้างคร่อมคลองเตย มีอาหารขายมากมายตระการตาพร้อมที่นั่ง สนนราคาไม่ถูกไม่แพง เป็นแหล่งพบปะสังสรรค์ของชาวเมืองหาดใหญ่ทุกสถานะเชื้อชาติ วันที่ไปหัวค่ำมีฝนพรำ ร้านรวงเลยหายไปบ้าง เหลือแต่ส่วนที่มีเต้นท์ให้นั่งหลบฝน และที่เห็นแค่จำนวนร้านไม่ถึงครึ่งของวันปกติก็ยังอุ่นหนาฝาคั่ง ทั้งผู้คนและร้านรวง ทั้งจำนวนและความหลากหลายของอาหาร เป็นอีกที่ที่ได้มองเห็นความพหุวัฒนธรรมชัดเจนในหนึ่งปรายตา
เราปิดท้ายรายการเดินกันที่ร้านดังประจำเมือง …ซาลาเปาโกอ้วน เป็นร้านสวยมาก เพิ่งทำใหม่เป็นตึกสไตล์จีนโพสต์โมเดิร์น ที่นี่ขายซาลาเปาสารพัดสายพันธ์ สารพัดรส ทั้งนึ่งทั้งทอด รวมทั้งบะหมี่หมูย่างกับลูกชิ้นปิ้งด้วย เจ้าของเป็นเจนที่สองแล้ว และมีแนวคิดทันสมัยทั้งเรื่องการผลิตและค้าขาย อาหารออกแบบมาให้ทานง่าย แต่รสชาติมีสไตล์ มีกลิ่นอายความดั้งเดิม คือไม่กลิ่นพวกซอสหอยนางรมหรือซอสภูเขาหึ่ง ๆ แบบอาหารสมัยใหม่ มีฝีมือไม่น้อย อร่อยทีเดียว
ถือเป็นโชคดีที่ไปเยือนหาดใหญ่ครั้งนี้ได้เดินเมือง หนที่แล้วที่มาก็เดิน …บอกแล้วว่าชอบเดิน แต่ก็เดินสะเปะสะปะบอดใบ้ไปตามเรื่อง …ตามลำพัง ไม่มีผู้มีความรู้ความเข้าใจพาเดินอย่างหนนี้ แล้วก็ถึงเข้าใจเป็นครั้งแรก ว่าทำไมคนต่างถิ่นที่ได้มาอยู่เมืองนี้ถึงไม่ยอมจากไปไหน เช่นเดียวกับเมืองสำคัญ ๆ หลายแห่งของโลก ไม่ว่าจะเป็นนิวยอร์ก แอลเอ ลิสบอน เมืองพหุวัฒนธรรมล้วนเต็มไปด้วยเรื่องราว ไดนามิค ชีวิตชีวา และโอกาส และนี่เองคือเสน่ห์ตราตรึงดึงดูด อย่างที่คุณบัญชรว่าไว้ …ไม่รู้จักก็ไม่รัก หนนี้บอกเลย ว่าตกหลุมรักหาดใหญ่เต็มเปา
Author
Photographer
