ประเทศเต็มไปด้วยคำตอบอันปราศจากคำถาม
วีรพร นิติประภา
แผ่นดินไหวที่มัณฑเลย์ไม่แค่เกิดขึ้นโดยไม่คาดคิด อย่างรุนแรงและทำลายล้างชีวิตและทรัพย์สิน มันยังส่งแรงสั่นสะเทือนมาถึงบ้านเมืองของเราอย่างรุนแรง ในหลาย ๆ แง่อาจรุนแรงกว่าที่จุดศูนย์กลางแผ่นดินไหวด้วยซ้ำ
เริ่มจากเหตุการณ์การถล่มราบของอาคารสำนักงานตรวจเงินแผ่นดิน ที่ฝังคนนับร้อยเอาไว้ใต้แผ่นคอนกรีตขนาดใหญ่หลายตัน และการค้นหาผู้รอดชีวิตกับร่างผู้เสียชีวิตใต้ซากปรักพังอีกหลายต่อหลายวัน ตามมาด้วยน่าจะอีกหลายต่อหลายเดือนของการขุดคุ้ยหาต้นเหตุแห่งความไม่ชอบมาพากลที่ปะทุทะลักออกมาราวกับฝีแตก
แน่นอนว่าเป็นเรื่องผิดปกติมาก ๆ ที่แผ่นดินไหวซึ่งศูนย์กลางอยู่ห่างออกไปพันกิโลเมตรจะสามารถทำให้อาคารสามสิบชั้นที่โครงสร้างเกือบแล้วเสร็จทลายลงมากองได้ ขณะที่ตึกที่เหลือของกรุงเทพมหานครยังอยู่ดี มีรอยร้าวและแตกพังบ้างแต่ก็ยังซ่อมแซมได้ คนทั้งประเทศจึงพุ่งความสนใจไปที่บริษัทรับเหมาก่อสร้าง ซึ่งเป็นบริษัทร่วมทุนระหว่างไชน่า เรลเวย์ นัมเบอร์ 10 กับบริษัทอิตาเลียนไทยก่อนทันที
ข้อมูลที่ระเนระนาดครืนก็น่าตกใจไม่แพ้ตึกถล่ม ไม่ว่าจะความพิลึกในการเลือกจ้างงานที่มีมูลค่าหลายพันล้านของสตง.เอง ทั้งที่มีบริษัทมั่นคงน่าสนใจหลายรายเข้าร่วมประมูล แต่กลับเลือกบริษัทที่มีที่อยู่จดทะเบียนเป็นห้องแถวเล็ก ๆ ซึ่งต่อมาเมื่อตรวจสอบประวัติหุ้นคนไทยยังพบว่าล้วนเป็นคนทำงานมีรายได้ปานกลาง ทำให้เดาได้ไม่ยากว่าเป็นนอมินี และเป็นบริษัทสัญชาติจีนร้อยเปอร์เซ็นต์
ที่สยองกว่านั้นบริษัทไชน่า เรลเวย์ นัมเบอร์ 10 และอิตาเลียนไทยไม่พบว่ามีชื่อยื่นขอประมูลแต่ต้น มิหนำซ้ำไชน่า เรลเวย์ บริษัทแม่ซึ่งมีบริษัทลูกกว่าเจ็ดร้อยบริษัทยังถูกธนาคารโลกขึ้นบัญชีดำเอาไว้ด้วยอีกต่างหาก จากการทิ้งงานกลางคัน ส่งมอบงานล่าช้า รวมทั้งส่งงานไม่ตรงสเป็กตามสัญญา
ทำไมถึงเลือกจ้างบริษัทที่ด่างพร้อยเช่นนี้แต่ต้น และยังพบด้วยว่ารายการจัดซื้อข้าวของเครื่องใช้ในอาคารสตง.ล้วนหรูหรา และแพงเกินความจำเป็น …สวนทางกับการจ้างบริษัทที่ให้ราคาต่ำ
มิหนำซ้ำยังขุดคุ้ยพบด้วยว่าบริษัทนี้รับงานก่อสร้างต่าง ๆ อีกเกือบสามสิบแห่งทั่วประเทศ รวมทั้งทางพระรามสองที่มีอุบัติเหตุร้ายเแรงเกิดขึ้นตลอดเวลา มีมูลค่ากว่าสองหมื่นล้าน และล้วนเป็นงานของทางราชการทั้งสิ้น ยิ่งทำให้อดคิดไม่ได้ว่าน่ามีการฮั้วกันขนานใหญ่ระหว่างราชการกับทุนจีนกลุ่มนี้
ที่สยดสยองไม่แพ้กันคือการพบเหล็กเส้นไม่ได้มาตรฐานจากพื้นที่เกิดเหตุ ซึ่งผลิตโดยโรงงานสัญชาติจีนซิน เคอ หยวน ซึ่งก็เพิ่งโดนสั่งปิดจากการผลิตเหล็กไม่ได้มาตรฐานไปเมื่อปลายปีก่อน เมื่อตรวจสอบยังพบด้วยว่าโรงงานนี้มีกระบวนการผลิตแบบใช้เตาอินดักชันซึ่งปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์สร้างมลพิษมหาศาล และทำลายสิ่งแวดล้อม ซึ่งได้รับการร้องเรียนจากชาวบ้านโดยรอบมาหลายครั้ง แต่ก็ยังคงเปิดทำงานไม่สะทกสะท้าน อีกทั้งยังพบคลังแสงฝุ่นแดง ซึ่งเป็นกากพิษจากการผลิตเหล็กเก็บซ่อนเอาไว้ถึง 50,000 ตัน และมีปริมาณมากกว่าที่แจ้งกับทางการหลายสิบเท่า เชื่อว่าน่าจะมาจากการลักลอบนำเข้าเพิ่มเพื่อจำหน่ายต่อ …ไม่รวมใบกำกับภาษีปลอมเพื่อเลี่ยงภาษีกว่าอีก 7,000 กว่ารายการมูลค่ากว่าสองร้อยล้าน
ทั้งโกงทั้งหมกเม็ดเช่นนี้เอง โรงงานจีนจึงสามารถตัดราคาและทำลายอุตสาหกรรมเหล็กของคนไทยเจ้าของประเทศจนย่อยยับในเวลาไม่กี่ปี
นอกจากเรื่องผู้รับเหมาและวัสดุ อีกเรื่องที่เราก็ต้องขุดคุ้ยคือการออกแบบ ว่าเป็นแบบที่แข็งแรงถูกหลักการที่จะสร้างได้หรือไม่ วิศวกรตรวจแบบเป็นใคร คนเซ็นอนุญาตให้สร้างเป็นใคร รวมทั้งวิศวกรคุมงาน และวิศวกรควบคุมการก่อสร้างให้เป็นไปตามแบบเป็นใคร หน่วยงานเกี่ยวข้องทั้งหลายมีความโปร่งใสแค่ไหน …ทั้งหมดนี้ รวมทั้งการเข้ามาลงทุนของต่างชาติ ล้วนอยู่ในกำกับดูแลของราชการทั้งสิ้น
รวมทั้งเมื่อมาถึงจุดสิ้นสุดของความเชื่อมั่นของประชาชนที่ว่าประเทศปลอดภัยจากแผ่นดินไหวและผลกระทบ ไม่แต่โครงการทุกโครงการที่สร้างเสร็จแล้วและกำลังสร้างของไชน่า เรลเวย์ นัมเบอร์ 10 กับใช้เหล็กจากโรงงานซิน เคอ หยวนต้องได้รับการตรวจสอบแบบและวัสดุอีกครั้งอย่างเข้มงวด ตึกทุกตึกในประเทศก็เช่นกัน …สำหรับกทม.ก็ต้องขอขอบคุณท่านผู้ว่าฯ และทีมที่ดำเนินการอย่างเร่งด่วนและน่าชื่นชม พร้อมกับสั่งปิดสามสิบกว่าตึก เพื่อซ่อมแซมมา ณ ที่นี้
พื้นที่ทุกตารางนิ้วของกรุงเทพและประเทศต้องได้รับการศึกษา ค้นคว้า รายงาน ไม่ว่าจะความราบ ลุ่ม ความหยุ่น หรือแน่นของชั้นหินชั้นดิน รวมทั้งรอยเลื่อนรอยแยกใหญ่น้อยต่าง ๆ ที่อาจเกิดขึ้นใหม่หรือเปลี่ยนแปลงหลังการสั่นไหวครั้งใหญ่ ทำโซนนิ่งอย่างละเอียด และประเมินวิศวกรรมสิ่งปลูกสร้าง ตั้งแต่จำนวนชั้น ความสูง ความกว้าง แบบ และวัสดุใหม่ ส่วนเรื่องเครื่องวัดแรงสั่นสะเทือนที่ยังไม่มี และยังคงถกเถียงว่าคุ้มหรือไม่ที่จะมี ในแง่หนึ่งต่อให้ไม่เป็นประโยชน์ในแผ่นดินไหวครั้งที่ผ่าน แต่หากมีแผ่นดินไหวครั้งถัด ๆ ไปเราก็ยังมีข้อมูลที่วัดได้จากอาคารต่าง ๆ ในมือ และไม่ว่างเปล่าเหมือนครั้งนี้ การเตรียมพร้อมและรับมือจากภัยพิบัติที่อาจจะเกิดขึ้นภายภาคหน้าเป็นเรื่องสำคัญมาก เพราะเราอาจไม่โชคดีเท่าครั้งนี้
การไม่มีประสิทธิภาพในการเตือนภัยของรัฐบาลก็ต้องตำหนิ พูดให้ถูกคือไม่มีการเตือนภัยเลยจนยี่สิบสี่ชั่วโมงถัดมา แม้จะมีคนออกมาบอกว่าเตือนภัยล่วงหน้าทำไม่ได้ อันนั้นเป็นการเบี่ยงเบนประเด็นมากกว่า ประเด็นคือทันทีที่มีเหตุเกิดประชาชนต้องได้รับแจ้ง และต้องได้รับคำแนะนำทันที ตั้งแต่ให้รีบออกจากอาคารออกมาอยู่ในที่โล่ง ให้ใช้บันไดและบันไดหนีไฟห้ามใช้ลิฟต์ หากการโคลงสั่นยังมีรุนแรงให้หลบใต้โต๊ะหรือเตียง สายด่วนต่าง ๆ เบอร์อะไร ติดต่อใคร มีคนป่วยชราหรือติดเตียงขอความช่วยเหลือได้ที่ไหน
หนนี้ดีว่าไม่มีการเหยียบกันตายเกิดขึ้น และไม่มีอาฟเตอร์ช็อกรุนแรงตามมา
อีกเรื่องหนึ่งที่สำคัญเกี่ยวกับการแจ้งเตือนภัย คือการที่ประชาชนจะได้รับข้อมูลที่ถูกต้องเชื่อถือจากรัฐบาล ไม่ใช่ข้อมูลกุขึ้นสนุก ๆ หรือข้อมูลจากความหวาดระแวงรวมทั้งอุปาทานหมู่ ซึ่งก็มีเกิดขึ้นและทำผู้คนแตกตื่นหลายครั้งหลายวันต่อมา และก็ยังคงไม่มีประกาศแก้ข่าวจากรัฐบาลตามออกมาทันควันอยู่ดี
ตอนน้ำท่วมใหญ่ทั้งในจังหวัดภาคเหนือและใต้เพิ่งพ้นผ่านมาไม่กี่เดือน การเตือนภัยระหว่างนั้นก็กะปลกกะเปลี้ยไม่ต่างจากหนนี้ ไม่มีการแจ้งเตือนที่มีประสิทธิภาพจากทางการ ไม่มีการแจ้งล่วงหน้าว่าน้ำจะมา ไม่มีการบอกว่าน้ำจะมาทางไหน จะให้อพยพหนีไปทางใด ที่ไหนท่วมแล้วที่ไหนยัง พื้นที่ไหนสูงหรือต่ำ ปล่อยให้ประชาชนติดเกาะบนหลังคาบ้าน และทำให้ความช่วยเหลือยิ่งยากลำบากสาหัส
การทำคู่มือแผ่นดินไหวก็เป็นอีกสิ่งที่ควรทำและประชาสัมพันธ์อย่างทั่วถึง ทั้งสื่อกระดาษและออนไลน์ ประชาชนต้องไม่ถูกทิ้งให้ดิ้นรนเอาชีวิตรอดโดยปราศจากความรู้ความเข้าใจ หรือกระทั่งไม่รู้ด้วยซ้ำว่าตัวเองอยู่ตรงไหนของอันตรายใหญ่หลวง
เรื่องที่จำเป็นต้องพูดถึงอีกเรื่อง คือการโอบอุ้ม ช่วยเหลือ และเยียวยาผู้ประสบภัย โดยเฉพาะแรงงานต่างด้าวที่ทำงานรายวัน เมื่องานหยุดเงินก็หยุดทันที ถ้าไม่มีความช่วยเหลือจะให้เขาไปต่อจนกว่าจะได้งานใหม่ได้อย่างไร
การดูแลจิตใจก็เป็นเรื่องสำคัญ ไม่แน่ใจว่ามีความช่วยเหลือจากภาครัฐมากน้อยแค่ไหน อันนี้ไม่เพียงแต่ผู้ประสบภัยที่รอดจากที่เกิดเหตุ แต่รวมถึงประชาชนทั่วไปที่ตื่นตระหนก และเครียดจากเหตุการณ์ด้วย
Author
Photographer
